Haden (kỷ nguyên)

Haden không phải là một giai đoạn địa chất, không có một loại đá nào có tuổi này, trừ thiên thạch, nhưng là một thời gian Trái Đất đã trải qua. Tên gọi Haden bắt nguồn từ gốc chữ Hy Lạp cổ là Hades (có nghĩa là âm phủ, địa phủ), là giai đoạn Trái Đất mới hình thành, hiện nay chưa có dẫn liệu địa chất trực tiếp nên hiểu biết về giai đoạn này còn lờ mờ như là thời kỳ hỗn mang của trời đất. Trong Haden có lẽ hệ Mặt Trời đã được hình thành từ một đám mây khổng lồ của khí và bụi gọi là đĩa bồi tụ. Sự phong phú các nguyên tố nặng trong hệ Mặt Trời cho phép nghĩ rằng những khí và bụi này bắt nguồn từ một hay nhiều tinh vân – sự bùng nổ của một ngôi sao cổ đặc xít. Một hiện tượng khác thường xẩy ra là các nguyên tố nặng được sinh ra trong ngôi sao do sự kết hạch hydro. Chúng ta có thể thấy những quá trình tương tự hiện nay đang xẩy ra ở tinh vân khuếch tán trong các dải ngân hà như dải ngân hà M16. Mặt Trời hình thành trong đám mây và bụi, bị co rút lại do kết đặc trọng lực cho đến khi chính nó trải qua sự kết hạch đồng thời toả ra ánh sáng và nhiệt. Do trọng lực nên những phần tử ngoại vi bắt đầu kết liên lại thành một đám lớn gọi là nguyên hành tinh, rồi tiếp tục kết tập lại thành hành tinh. Sự đụng độ giữa các nguyên hành tinh lớn đã giải phóng một lượng nhiệt khổng lồ, nên buổi ban đầu Trái Đất và các hành tinh khác chắc là ở dạng nóng chảy. Việc định tuổi đồng vị các đá magma cho kết quả từ lúc chúng kết cứng, như tuổi của thiên thạch và đá trên Mặt Trăng là 4,5 tỷ năm, nhưng đá già nhất trên Trái Đất lại có tuổi 3,9 tỷ năm (ở Canada). Trong khoảng 800 triệu năm đầu tiên từ khi hình thành, Trái Đất luôn luôn bị các nguyên hành tinh hay các sao băng lao bắn (impact) vào nên chắc là phải ở dạng nóng chảy. Tuổi của đá già nhất trên Trái Đất ứng với tuổi của thời kỳ chịu lao bắn lớn cuối cùng của Mặt Trăng. Đá đông cứng được hình thành trên Trái Đất và thời kỳ lịch sử địa chất bắt đầu khi phần lớn các nguyên hành tinh bị gom tụ lại do sự tăng trưởng của hành tinh.


Nhận xét

Đăng nhận xét